پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره ق چیست؟


پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «ق» و «باسِقات».

سبب نامگذاری این سوره به «ق» آن است که در آیه اول آن حرف مقطعه «ق» آمده است. و از آنجا که در آیه 10 آن واژه «باسقات» بمعنای چیزهای بلند و مرتفع آمده، بدین نام نامیده شده است.

شمارگان: دارای 45 آیه و 375 کلمه و 1494 حرف است.

نزول: سوره ق در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرود آمد و این سوره بعد از سوره مرسلات و قبل از سوره بلد سی و سومین سوره ای است که بر پیامبر نازل شده است. اما در چینش کنونی قرآن، پنجاهمین سوره بشمار می آید.

فضایل: در مورد فضیلت این سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله حکایت شده که: «هر کس سوره ق را بخواند، خدا مشکلات مرگ را بر او آسان می سازد.»(1)

تذکر: از آنجا که در این سوره از مسایل مربوط به مرگ و قیامت سخن گفته شده، پس هر کسی آن را بخواند و در آن تدبّر کرده و مفاهیمش را در زندگی خویش جاری سازد، می تواند از مشکلات مرگ و جهان دیگر رهایی یابد.

هدف: هدف اساسی سوره ق عبارت است از:
یادآوری معاد و دلایل آن.

مطالب: مهمترین مطالبی که در این سوره آمده است عبارتند از:
الف) عقاید:
1. اشاره ای به پدیده های آفرینش خدا. (آیات 6-7)
2. بیان حالات مردم در قیامت و سخنان آنها. (آیات 21-29)
3. استدلال بر معاد از طریق مثالهای ملموس مثل زنده شدن زمین با باران. (آیات 9-11)
4. بیان حوادث تکان دهنده پایان جهان و آغاز جهان دیگر. (آیات 20 و 42)
5. اوصاف بهشت و دوزخ. (آیات 30-35)
 
ب) اخلاق:
1. دعوت به ذکر و توجه به خدا. (آیات 3-40)
2. دعوت به صبر در برابر سخنان مشرکان. (آیه 38)
 
ج) داستان ها:
1. اشاره ای به سرنوشت دردناک قوم فرعون. (آیه 13)
2. اشاره ای به سرنوشت دردناک قوم عاد و ثمود. (آیات 12-13)
3. اشاره ای به سرنوشت دردناک قوم لوط علیه السلام. (آیه 13)
4. اشاره ای به سرنوشت دردناک قوم شعیب علیه السلام. (آیه 14)
5. اشاره ای به سرنوشت قوم تُبّع. (آیه 14)
6. اشاره ای به سرنوشت قوم نوح علیه السلام. (آیه 12)
 
د) مطالب فرعی:
1. اشاره ای به خلقت انسان تا مرگ و پس از آن. (آیه 16)
2. اشاره ای به عظمت قرآن. (آیات 1 و 45)
3. اشاره ای به زوجیّت گیاهان. (آیه 7)
4. خدا از رگ قلب به انسان نزدیک تر است. (آیه 16)
5. محافظت دائمی انسان و سخنان او بوسیله ملائکه. (آیات 17-18)
6. خلقت آسمان ها و زمین در شش روز ( دوره). (آیه 38)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان، ذیل آغاز سوره ق.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.